Қалалық коммуникациялар қызметінде өткен брифингте Мемлекеттік кірістер басқармасы өндірістік емес төлемдерді әкімшілендіру бөлімінің басшысы Бақыт Бурина жеке тұлғалардың мүліктен түсетін табыстарына қатысты жиі қойылатын сұрақтарға жауап берді. Маманның айтуынша, азаматтар мүліктік табыстарын дер кезінде декларацияламай, заңда белгіленген мерзімдерді өткізіп алатын жағдайлар жиі кездеседі, ал бұл өз кезегінде әкімшілік жауапкершілікке әкелуі мүмкін.
Оның айтуынша, мүліктік табыс жеке тұлғаның қандай да бір мүлікті иеліктен шығару нәтижесінде алатын кірісі болып табылады әрі ол тек жылжымайтын мүлікті сатумен ғана шектелмей, көлік құралдары, жер телімдері, үлестік құқықтар немесе өзге де активтерді белгілі бір шартпен өткізу кезінде пайда болатын қаржылық пайданы да қамтиды. Мысалы, азамат өзіне тиесілі пәтерді немесе саяжайды бастапқы сатып алған бағасынан қымбатқа сатқан жағдайда осы екі сома арасындағы айырма табыс ретінде есептеледі, ал тұрғын үйді жалға беру арқылы алынған қаражат немесе үлеске қатысу құқығын басқа тұлғаға беру нәтижесінде түскен сома да мүліктік табыс санатына жатады.
Бұған қоса, егер адам қандай да бір мүлікті бір жыл толмай тұрып сатса, мұндай мәміле де салық салуға жататындықтан, заңнамаға сәйкес, мүлік кемінде бір жыл бойы жеке меншікте болған жағдайда ғана оны сатудан түскен табыс салықтан босатылуы мүмкін, бұл өз кезегінде табыс пен инвестицияны айқындайтын маңызды межелердің бірі саналады.
— Мүлікті сыйға тарту, мұрагерлік жолмен алу немесе қайырымдылық негізде иелену кезінде салық салу тәртібі өзгешелеу болады. Мұндай жағдайда алынған табыстың сомасы мүліктің нарықтағы орташа бағасына немесе уәкілетті орган бекіткен бағалау құнына сай есептеледі. Егер нақты нарықтық баға анықталмаса, тиісті мемлекеттік бағалау органдары ұсынған құжаттар негізге алынады. Бұл тәсіл табыстың әділ және заңды есептелуін қамтамасыз етеді, — дейді Бақыт Қайыргелдіқызы.
Мамандардың айтуынша, осындай табысы бар азамат келесі жылы өз табысы мен мүлкі туралы декларация тапсыруға міндетті әрі бұл құжат тұрғылықты немесе уақытша тіркелген мекенжай бойынша өткізіледі. Декларацияны тапсыру мерзімі есепті жылдан кейінгі 15 қыркүйектен кешіктірілмеуі тиіс, ал белгіленген уақыт ішінде тапсырылмаған жағдайда, заңға сәйкес жауапкершілік қарастырылған. Сонымен қатар, салық сомасы көрсетілген күннен бастап он күн ішінде төленуі керек, яғни, төлемнің ең соңғы күні — 25 қыркүйек, ал оны өткізіп алған жағдайда айыппұл мен өсімпұл есептелуі мүмкін. Осы талаптарға байланысты биылғы жылдың өзінде мыңдаған азаматтың салықтық жағдайы қайта қаралмақ.
— Салық міндеттемелері кез келген елдің қаржылық тұрақтылығы мен мемлекеттік бағдарламаларды іске асыруда маңызды рөл атқарады. Мүліктен түскен пайда азаматқа қосымша табыс көзі болғандықтан, одан мемлекет пайдасына белгілі бір мөлшерде салық төлеу әлеуметтік әділеттілік қағидатына негізделген. Сондықтан кез келген табыс көзін жасыру емес, керісінше, заңға сай рәсімдеу — қоғам алдындағы адалдықтың және азаматтық жауапкершіліктің бір көрінісі, — дейді бөлім басшысы.
Ділназ Серікбай
