Таяу күндері ақын, «Отарқа» газетінің редакторы Жанаргүл Қадырованың құрастыруымен «Шорман би» тарихи-танымдық кітабы жарық көрді.
248 беттен тұратын «Шорман би» кітабы — қазақ халқының өткен тарихын, шешендік өнерін насихаттап қана қоймай, бүгінгі ұрпақтың өткенге салауаты мен құрметін дәріптейтін еңбек.
Даланың дара тұлғасы Шорман би Күшікұлы жайлы Мәшһүр бабамыздан бері жалғасқан әдеби жәдігерлер түрлі дереккөздерде жарияланып жүргенімен, тұтас кітап болып жарыққа шығуы алғаш рет, бұған дейін тек Шорман бабамыздың ұрпағы — Мұса Шорманұлы жайлы кітаптар ғана оқырман қолына тиген.
Кітаптың «Баба рухына тағзым» бөлімінен оқырман 2022 жылы Ереймен бауырында бабамызға ескерткіш тас орнатылып, ас берілуіне қатысты оқи-ғалармен және Шорман баба есімінің насихатталуына қатысты деректермен таныса алады. «Бала би» бөлімі шормантануға қарымды қаламгер Қалмұқан Исабай бастаған зерттеуші-лер қосқан еңбектерді қамтиды. Бұл жазбаларды тұтас бір бөлімді қамтыған ғалым, академик Алтынбек Нухұлының Шорман әулетіне қатысты жаңа, тың зерттеулері жалғайды («Шежіре шертіп асқақ даламызда, бабалар рухы тұрар арамызда…).
«Шорман бабамыз айтты» деген шешендік сөздер әлдеқашан қазақ фольклорының бір бөлшегіне айналып, әдебиет мұхитына қосылғаны хақ. Би есімімен байланысты әдебиет жауһарлары шоғырланған келесі бөлім Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы жазбаларына арналып, одан әрі «Шешендік сөздер» бөліміне ұштасады. «Қаржаста бір құтым бар Мұса Шорман», «Ақкелін тойынан – тобықтай…» бөлімдері Мұса Шорманұлына қатысты ертеректегі зерттеулерге (Ә.Марғұлан, Қ.Исабай) қоса, «Орта жүздің шамшырағы» атанған біртуар тұлғаны ұлықтауға арналған бертінгі іс-шаралардан хабар береді.
— Дала данагөйі, Баянауыл дуанының аға сұлтаны болған тарихи тұлға — Шорман бидің өмірі мен өнегесі-нің ел ішінде ауыздан-ауызға айтылу арқылы ғана жетпей, аңыз әңгіме болып қағаз бетіне түсуі ең алдымен әулие Мәшһүр Жүсіп еңбектерінен бастау алады. Осы үрдіс қазақтың жазушысы Қалмұқан Исабай, Баянауылдан шыққан ғалымдар Алтынбек Нухұлы, Серік Жақсыбаев, сондай-ақ, Ерлан Арын, Қырықбай Алдабергеновтермен де тоқтамай, жас қаламгерлердің жалғап әкеткені сүйінішті — оның бәріне материалдар жинақтау барысында көз жеткіздік. Жалпы, бұл кітап тұлғатану, өлкетану салаларына өзінше бір серпін берері анық. Жаңа кітапты қолға алу арқылы оқырман бүгінгі таңда назарға алынбай жүрген шешендік өнерге көңіл аударуы тиіс. Кітап 200 дана таралыммен «Сытин» баспаханасында басылып шықты, — дейді құрастырушы Жанаргүл Қадырова.
Қазақтың дәстүрлі ән өнеріндегі айтулы әндердің біразының тамыры Шорман әулетінің тарихына байлаулы екені белгілі. Жалпы, осынау еңбек Шорман әулетінің тек поэзия мен ән өнері ғана емес, өнердің алуан түрімен етене байланысып жатқанына көз жеткізеді. Аталмыш еңбек Шорман әулетіне қатысты жаңа зерттеулермен де құнды, мәселен, бұған дейін әр жерде шашыраңқы түрде аталып жүрген Шорман әулетіне қатысты топонимдер жүйеленіп, топтастырылған. Бұл кітап алдағы уақытта шормантану саласы-ның жаңа парақтарының ашылуына ықпалын тигізіп, мектеп оқушылары арасында Шорман би оқуларын ұйымдастыруға себепші болар деген де үмітіміз жоқ емес.
А. Мейрамова
