Екібастұз қаласында ұлттық қолөнерді дәріптеуге бағытталған жаңа бастама қолға алынды. «Қайнар» білім беру және бос уақытты қамту кешенінде басқұр тоқу үйірмесі ашылып, ата-бабамыздан қалған асыл мұраны жаңғыртуға ерекше көңіл бөлінуде. Басқұр тоқу шеберлері Наурыз мейрамында білім ауылы этноарбатының көркін кіргізді.
Басқұр — киіз үйдің ішкі безендірілуіне қолданылатын өрнектелген жалпақ бау. Ол тек сәндік қызмет атқарумен шектелмей, киіз үйдің беріктігін қамтамасыз етеді. Бұл өнер туындысы жүннен иірілген жіптерден тоқылып, қазақтың дәстүрлі ою-өрнектерімен безендіріледі. Басқұрдың ені шамамен 30 см, ал ұзындығы киіз үйдің өлшеміне қарай 12-30 метрге дейін жетеді. Баулардың да қолданылуына қарай бірнеше түрлері бар. Өткен ғасырларда шеберлер басқұрды арнайы сызбасыз, көзбен өлшеп, ойша тоқып үйренген. Ал бүгінгі таңда басқұр тоқу арнайы станоктар мен дайын сызбалар арқылы жүзеге асырылады.
Үйірменің ашылуында еңбек пәнінің мұғалімі, қолөнер шебері Өміргүл Самигулинаның еңбегі зор. Өміргүл Сапарқызы 1976 жылы Павлодар облысының Мәмәйіт Омаров ауылында дүниеге келген. Бала кезінен қазақы дәстүрлерге жақын болып өскен ол әжесінің киіз үйінде алаша мен басқұр тоқу процесін көріп, оған ерекше қызығушылық танытқан. Аталмыш өнер-ге деген сүйіспеншілігі оны кейіннен осы бағытта білім алуға итермеледі. Өміргүл Сапарқызы Астана қаласында басқұр тоқудың арнайы курсынан өтіп, кәсіби шеберлігін арттырған. Бүгінгі таңда ол өз біліктілігін одан әрі шыңдап, оқушылар мен ұстаздарға қазақ қолөнерін үйретуде.
Өміргүл Сапарқызының жетек-шілігімен «Қайнар» кешенінде ашылған басқұр тоқу үйірмесі — ұлттық қолөнерді дамытудың маңызды бастамасы. Бұл үйірме жастарға қазақтың дәстүрлі қолөнерін үйретіп қана қоймай, олардың эстетикалық талғамын қалыптастырып, шыдамдылық пен еңбекқорлыққа бау-луды да көздейді.
«Мен бала күнімде киіз үйде әжемнен алаша мен басқұр тоқу процесін көріп өстім. Ол кезде бұл жұмыс ауылдағы әйелдер қауымының басын қосып, үлкен ортақ іске айналатын. Енді осы дәстүрді қайта жандандыруға өз үлесімді қоспақпын», — дейді Өміргүл Сапарқызы.
Үйірменің тиімді жұмыс істеуі үшін «Қайнар» кешенінің директоры Фарзия Клепица бұл бастаманы қолдап, қажетті жабдықтарды алуға көмектескен. Бүгінгі таңда үйірмеге мемлекеттік сатып алу порталы арқылы 10 ленталық тоқу станогы алынды.
Үйірме аясында қала мектептерінде көркем еңбек пәні мұғалімдеріне шеберлік сабақтары өткізіліп, оқушыларға да сабақтар ұйымдастырылуда. Шебердің айтуынша, өкінішке қарай, көптеген мектептерде тоқу станоктарының болмауы оқу бағдарламасының толық орындалуына кедергі келтіруде. Осы олқылықтың орнын толтыру үшін «Қайнар» кешені ұстаздарды оқытып, сол арқылы оқушыларға үйрету әдісін қолға алып отыр.
Бүгінде үйірме жұмысына тек балалар ғана емес, ересектер де қызығушылық танытуда. Көпшілік заманауи әдістерді меңгеріп, басқұр тоқуды жаңа деңгейде дамытуды қалайды. Ұлттық өнердің жаңғыруына қоғам тарапынан осындай қызығушылықтың артуы — қуантарлық жайт.
Айта кету керек, ұлттық өнерді жаңа деңгейге көтеру мақсатында Өміргүл Сапарқызы бастаған ұжым басқұр тоқудан рекордтар кітабына енуге дайындық жүргізіп жатыр. Бұл жоба бойынша ең ұзын басқұр тоқу және жаппай басқұр тоқу жоспарлануда. Бұл бастама қазақ халқының мәдени мұрасын халықаралық деңгейде танытудың маңызды қадамы болмақ.
Бүгінде «Қайнар» кешенінде ашылған басқұр тоқу үйірмесі республика бойынша теңдесі жоқ бірегей жоба болып отыр. Бұл бастама ұлттық қолөнерді жаңғыртып қана қоймай, оны келешек ұрпаққа кеңінен таныстыруға үлкен мүмкіндік береді. Республикалық деңгейдегі өнер шеберлері, кәсіби суретшілер мен еңбек пәні мұғалімдері арасында да бұл үйірмеге деген қызығушылық ерекше. Алмагүл Сапарқызының айтуынша, еліміздің ешбір өңірінде мұндай толыққанды жабдықталған орталық жоқ. Демек, ата-бабамыздан мұра болып қалған бұл өнерді кеңінен таныстыру мен дамыту ширайды деп сенеміз.
Ұлттық өнердің жаңа мүмкіндіктері мен басқұрдың қазіргі заманғы интерьер дизайнындағы, сәндік бұйымдар жасаудағы рөлін айтсақ, бұл өнерді жастар арасында дамыту қазақ халқының мәдени мұрасын сақтау мен ұлттық өнерге жаңаша көзқарас қалыптастырудың бір жолы болмақ. Бұл бастама қазақ қолөнерінің болашағына жаңа серпін беріп, келешек ұрпаққа баға жетпес мұра қалдыруға септігін тигізері сөзсіз.
Ділназ Серікбай
